Tańce podhalańskie

Tańce podhalańskie należą do ludowych tańców regionalnych, jednych z najbardziej widowiskowych tańców polskich. Podhale to rozległy obszar leżący na północ od Tatr, otoczony od zachodu i północy górnym biegiem Dunajca, z którym we wschodniej części regionu łączy się podhalańska rzeka Białka. Ludność tych okolic, w związku z niepowtarzalnymi w innym regionie cechami krajobrazu jak i przymiotami charakteru, wykształciła specyficzny sposób tańca, nie mający sobie równego poza Podhalem. W tańcach podhalańskich dominują przeskoki, ubijane, skoki przez palice czy kapelusze, tańce z bronią – ciupagą, przez którą się nigdy nie przeskakuje. Tańce tego regionu cechuje żywiołowość, dynamika, duże tempo (czasami zróżnicowane) a także swoboda, obszerność i elegancja ruchu. Do najbardziej znanych tańców podhalańskich należą: taniec parowy „siustany” – żywy i skoczny taniec z charakterystycznymi wyrzutami nóg do przodu; „obyrtka”, „krzyżok”, „hajduk”- taniec popisowy, głównie mężczyzn. Często tancerze stosują kroki akcentowane, skoki w miejscu, tupnięcia, opadnięcia ze skoku w głęboki przysiad i uderzenie ręką o podłogę, wyklaskiwanie w pięty lub uda. Są doskonali w wykonywaniu szybkich i złożonych kroków ozdabianych różnymi dodatkowymi wyrazistymi gestami. W tańcu dają popis swojej zręczności i siły. Tancerki wykonują mniej urozmaicone kroki. Tańczą wyprostowane jak struna z rękami opartymi na biodrach, wprowadzając całe ciało w piękny harmonijny, rozedrgany ruch. Przytupują mniej energicznie niż mężczyźni i nie gestykulują rękami. Podporządkowane są całkowicie pełnemu parabebes.com siły i ekspresji tancerzowi. Zwrócone w jego stronę, asystują popisowi tancerza, by na koniec pozwolić mu się objąć i przez moment tańczyć zwyrtanego, czyli obyrtkę. W czasie tańca słychać pokrzykiwania, pogwizdywania, nawoływania różnego rodzaju – „huloj…”, „równo chłopoki, a równo”, „na odwyrtke”, „hola muzyka”. w czasie wzmagania się tempa tańca. Tancerki popiskują „iii…”. Tańcom nieodłącznie towarzyszy, jako część składowa, piosenka (przyśpiewka). Tańczący śpiewają często jedną zwrotkę na początku, a następne w czasie tańca lub przed powtarzaniem go. Większość tańców podhalańskich posiada metrum 2/4 lub 3/8.

Strój

Strój kobiecy: lniana jasna koszula, aksamitny gorset sznurowany szeroką czerwoną wstążką zawiązaną na dole gorsetu w dużą kokardę, szeroka, suto przymarszczona różnobarwna spódnica z tkanin wełnianych (spódnica w kwiaty na różnym tle: czarnym, czerwonym, granatowym, białym, zielonym), chusty noszone na ramionach, kierpce, czerwone korale, okrycie głowy – chustki. Strój męski: nakrycie głowy – czarny kapelusz z wąskim rondem, lniana jasna koszula z wąskimi mankietami i wykładanym kołnierzykiem, niekiedy z białym haftem, sukienne portki z wąskimi nogawicami i parzenicami – najbardziej znany i charakterystyczny element stroju podhalańskiego, okrycie wierzchnie (serdak, czarna lub biała cucha), pasy. Powszechnym obuwiem zarówno dla mężczyzn jak i kobiet były kierpce (rodzaj obuwia wykonanego z jednego kawałka świńskiej lub wołowej skóry) mocowane do nóg paskami rzemienia (nawłokami), zakładane na onuce (dzisiaj w zespołach ludowych są to grube jasne skarpety wełniane). Uzupełnienie stroju męskiego stanowiły m.in. ciupagi (broń) – mężczyźni nigdy nie tańczyli jednocześnie z kobietami i z ciupagami, ponieważ wyznawali zasadę, że z bronią nie tańczy się z kobietą.

Tekst Jadwiga Madej